Faraon Echnaton jest uznawany za pierwszy przykład naukowca, twórczego umysłu, u władzy. Dokonuje śmiałej rewolucji religijnej. Istnieją przesłanki, które łączą postać Echnatona z judaizmem. Zarówno religia wprowadzona przez Echnatona, jak i wiara potomków Jakuba miały charakter monoteistyczny. Ważną wspólną cechą obu religii był także zakaz przedstawiania osoby boskiej. Także niektóre datowania czasu życia Mojżesza pokrywają się z czasami panowania tego faraona, prześladowanego pośmiertnie za wprowadzenie monoteizmu. Po tym jest skazany na damnatio memoriae- wpisy o jego panowaniu są usuwane. Dlaczego?
Kolejną ciekawostką jest sam fakt ukazywania faraona w otoczeniu "kochającej rodziny". Echnaton jak żaden inny faraon uwieczniany był w towarzystwie całej rodziny, co wcześniej, jak i później uważane było za niegodne osoby boskiej.
Fragment opery F. Glassa
Philip Glass jest autorem tryptyku oper minimalistycznych (Portrait Trilogy)poświęconych trzem największym postaciom wszechczasów. Trzem ludziom którzy w największym stopniu wywarli wpływ na nasze życie. Byli to: Gandhi (Satyagraha)Einstein (Einstein on the Beach), i opera o egipskim faraonie Echnatonie (Akhnaten), będąca ukoronowaniem tego tryptyku.
Echnaton to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii ludzkości. To za jego czasów po raz pierwszy w dziejach ludzkości rozkwitła sztuka realistyczna (sztuka tzw. okresu Amarny). Jest on pierwszym faraonem, którego przedstawiano wraz z rodziną, pierwszym humanistą, którego myśli i wiersze poznaliśmy, mężem którego znana z kobiecego piękna żona Nefretete miała ten sam status faraona co on sam. Jego dziwny wygląd budzi do dziś morze kontrowersji-faraon najprawdopodobniej pozwolił uwiecznić swoje choroby i brzydotę.
To także faraon, który dokonał największej rewolucji religijnej wszechczasów- zamienił politeizm w monoteizm, w którym dawni Bogowie stali się tylko awatrami tego jedynego- Atona, boga tarczy słonecznej. Echnaton był prekursorem naszego monoteizmu. ba, miał chyba większy wpływ niż nam się wydaje. U Sumeryjczyków Jahweh, Jahwe był tylko wyłącznym patronem Żydów, tak jak w innej mitologii Hermes był patronem kupców.
Stąd, z sumeryjskiego panteonu, parlamentu bogów, którego Jahwe, Jahweh, Jah był marszałkiem, pozostało sformułowanie "synowie Ela" (elohim), które w oryginale Biblii powtarza się bodaj kilkaset razy, i niezgodnie z pierwotnym znaczeniem tłumaczono je jako "bóg" mimo iż jest to słowo w liczbie mnogiej.
Wielu badaczy nie ma wątpliwości że Mojżesz był albo kapłanem monoteistycznego kultu stworzonego przez Echnatona, albo wręcz sam był Echnatonem. O tym że Mojżesz miałby być faraonem egipskim, miały świadczyć jego insygnium- laska w kształcie żmiji, zarezerwowana tylko dla faraona. Tą opinię spopularyzował m.in. Zygmunt Freud w swym znanym dziele o Mojżeszu.
Tymczasem sama opera: powstała do libretta napisanego przez Philipa Glassa przy współpracy z egiptologami z wykorzystaniem tekstów śpiewanych w języku egipskim, hebrajskim, akadyjskim. (opr. rf/ dk)
Posunięcia (czy raczej ich brak) Echnatona, zarówno w polityce zagranicznej jak i gospodarczej, były tak fatalne, że doprowadziły praktycznie do upadku potężne imperium. I tylko temu iż jego następcami byli energiczni władcy, zawdzięcza Egipt podźwignięcie się ze stanu do jakiego wprowadził go Echnaton. Gdyby nie tak silne i charyzmatyczne postacie jak Horemheb, Seti I i Ramzes II, panujące niemal pezpośrednio po nim i kolejno, jeden po drugim, mielibyśmy dziś do czynienia z kolejnym "okresem przejściowym" i czarną dziurą w historii Egiptu, a może i wcześniejszą o 1000 lat utratą państwowości.
Warto zapoznać się dokładnie ze znaczeniem Egiptu pod koniec panowania Amenhotepa III i sytuacji w czasach Horemheba. Władca to nie tylko ten, który na czele hufców zdobywa kolejne kraje ościenne, ale również ten, który pozostawia po sobie ład w kraju i godnych nastepców. Z tego punktu widzenia Echnaton zasługuja na jak najgorszą laurkę, choć dla nas, potomnych, może się wydawać postacią ciekawą bo kontrowersyjną. Pamietajcie o tym, proszę.
wg http://www.historycy.org/index.php?showtopic=1093
Przypisywany władcy utwór: "Hymn do Atona"
O jakże pełen czaru jest twój wschód na niebie,
Atonie żywy, sprawco życia!
Gdy tylko jawisz się na widnokręgu,
Wszystkie krainy pławią się w tym pięknie.
Boś ty promienny, wzniosły i daleki ponad nami.
Ziemię cos stworzył, pieścisz ramionami swoich blasków.
O Ra, tyś wszystkie ludy uprowadził w jasyr
I zwiazał je pętami swego miłowania.
Choć niedościgły, trwasz w niebiosach,
Nie skąpisz ziemi swego światła,
A każdy dzień naszego życia
Jest odciśnietym śladem twojej stopy.
Gdy chylisz się za krawędz wieczornego nieba,
Świat ziemski w mroki się pogrąża, dogorywa;
Mężowie zasypiają w swych komorach,
Tuląc w spowiciu głowy aż do nozdrzy,
I nic nie czują, kiedy spod wezgłowia
Złodzieje wykradają im dobytek.
Z legowisk wstają lwy i węże,
Ziemia jest ciemna, oniemiała,
Bo stwórca jej do snu nie kładzie.
Gdy zaś o rannej wstajesz porze
I światłość niesiesz nam, Atonie,
Wnet płoszy się wszelaka ciemność
Przed płomienistym twym obliczem.
Wtedy dwa kraje nasze pełne są radości,
Zrywają się na nogi rozbudzone;
Ludzie powstają z sennej niepamięci,
Myją swe ciała, odziewają szaty
I w uwielbieniu wznoszą ręce do twej tarczy,
A potem przystępują do swych dziennych zajęć.
Bydło wylega na pastwiska, drzewa i krzewy zakwitają,
Ptaki krzątaja się w błotnistych łozach
I głoszą chwałę twą trzepotem skrzydeł.
Barany podskakuja w pląsach.
wszystko , co uskrzydlone, wznosi się w powietrze,
Bo ty im życie dajesz swoim ciepłem.
Barki żeglują w dół i w górę rzeki,
Goścince zaludniają się, gdy wschodzisz,
Ryby pryskają z wody na twój widok,
A wielkie morze staje sie jasnością.
(tłum. za Kariatyda, historycy.org)
Interpretacja w operze Filipa Glassa:
Rzeźba portretowa faraona Echnatona. Rosecrucian Egyptian Museum, San Jose w Kalifornii. cc wikimedia
Pacyfista na tronie
Syn i następca Amenhotepa III, Echnaton (wcześniej Amenhotep IV - przed zmianą imienia na Echnaton), dokonał radykalnej reformy religijnej, wprowadzając religię monoteistyczną - kult Atona jako jedynego boga, zwłaszcza w miejsce wyznawanego dotychczas Amona. Świątynie innych bóstw zostały pozamykane. Istnieją opinie, iż reforma Echnatona była szkodliwa dla Egiptu, m.in. dlatego, iż Aton według króla był bogiem miłości, który troszczył się o wszystkie narody, co miało zapewne wpływ na pacyfistyczną politykę władcy. Najwięcej informacji na ten temat dostarcza Wielki Hymn do Atona odkryty w grobowcu Aj. Po śmierci Echnatona zlikwidowano kult Atona i przywrócono kult Amona i innych bogów.
Zagadkowe ujęcia
Faraon pozuje artystom w zagadkowych czynnościach. Do dziś trwają spory, co dokładnie oznaczają te reliefy i jakie czynności określają.
(cc wikimedia)
wg http://www.aldokkan.com/religion
Wielu uczonych twierdzi, że Echnaton był pierwszym przykładem naukowego umysłu, i że kult głoszony przez Atona spełnia odpowiednie koncepcje naukowe o znaczeniu słońca i energii słonecznej dla życia na Ziemi.
Kryteria | Echnaton i jego wierzenia - Hymn Do Atona | Wg Poglądów Naukowych |
---|---|---|
Obrazy | ![]() |
![]() |
Tworzenie |
|
Ziemia została stworzona 4540000000 lat temu, gdy część słonecznej tarczy akrecji aglomeracji w kulisty ciała, które schładza się tworząc Ziemię |
Solar Energy |
Those on earth come from your hand as you made them.
Gdy ustajesz, umrą ; Sam jesteś życiem, jedno żyje przez ciebie. |
Energia słoneczna jest głównym powodem do życia, bez niej życienatychmiast przestanie istnieć na ziemi |
Obieg Wody |
When you have made the Nile beneath the earth, Tekst niepoprawiony |
Deszcz jest głównym składnikiem obiegu wody i jest odpowiedzialny za osadzanie się świeżej wody na Ziemi, w tym Nilu i wszystkich rzek. Energia słoneczna jest podstawowym składnikiem obiegu wody. Woda jest zasadniczym elementem w każdym żywym organizmie , |
Dzienna Aktywność | charakter aktywności dziennej Atona obraca się wokół odtworzenia ziemi na codzień. również koncentruje się na obecnym życiu, a nie na wieczność. |
Ewolucja wszechświata i życia na ziemi jest w toku działalności, który nie ma stałych dat początkowych lub końcowych, jak przyjęto przez główne religie. Wieczność jest mitem |
wg http://www.aldokkan.com/religion/aten.htm
Hymn do Atona- inna wersja tłumaczenia
Hymn do Atona - tzw. mały
Ukazujesz się piękny,
o żyjący Atonie, Panie bezkresnego trwania!
Jesteś świetlisty, jesteś piękny, jesteś mocny,
a twoja miłość jest wielka i potężna.
Twe promienie rozjaśniają wszystkie oblicza,
a twoja błyszcząca postać ożywia serca
i napełniasz swoją milością Oba Kraje!
O wyniosły Boże, który ukształtowałeś sam siebie,
który stworzyłeś każdy kraj
i wydałeś na świat to, co w nim jest!
Wszyscy ludzie, stada i dzika zwierzyna,
wszystkie drzewa, które rosną na ziemi,
żyją, kiedy dla nich wschodzisz.
Jesteś matką i ojcem dla tych, których stworzyłeś;
ich oczy widzą dzięki tobie, kiedy się pojawiasz.
Twe promienie rozjaśniają cały kraj
i każde serce raduje się, że cię widzi,
ponieważ ukazujesz się jako ich pan.
Kiedy zaś opadniesz na zachodnim horyzoncie nieba,
śpią jak gdyby w stanie śmierci
z zawiniętymi głowami i zasłoniętymi nosami,
aż ponownie o świcie stanie się twoje wzejście
na wschodnim horyzoncie nieba.
Ich ręce wznoszą się w adoracji twego Ka,
kiedy swym pięknem ożywiasz serca.
Gdy dajesz swe promienie, ludzie żyją
i cały kraj świętuje.
Muzykanci i śpiewacy radują się na dziedzińcu Świątyni Obelisku,
w każdym Domu Bożym w Achet-Aton,
miejscu Prawdy, z ktorego jesteś zadowolony.
W ich wnętrzu skladane są tobie ofiary.
Twój nieskazitelny syn czyni to, co pochwalasz,
o Atonie żyjący w swych przejawach!
Wszystko, co stworzyłeś, tańczy przed twym obliczem!
Twój syn jest światły, a jego serce się raduje,
o żyjący Atonie, który dzień po dniu cieszysz się w niebie.
To ty rodzisz swojego dostojnego syna, który jest jedynym dla Re,
bez przerwy, na podobieństwo swoje:
syna Re, którego wywyższa jego doskonałość,
Piękne-Są-Formy-Re-Który-Jest-Jedyny*.
Jestem twoim synem, który jest ci miły
i który wywyższa twoje imię.
Twoja moc i potęga są silne w moim sercu.
Jesteś żyjącym Atonem, a nieskończone trwanie jest twoim obrazem.
Uczyniłeś niebo dalekim, by nań wschodzić
i spoglądać na wszystko, co stworzyłeś.
Jesteś jedyny!
Miliony żyjących istot są w tobie, byś je ożywiał.
Oglądanie twych promieni jest dla ich nosów wonią przecudną.
Wszelkie żyjące kwiaty, które rosną na ziemi,
rozkwitają, kiedy wschodzisz
i są pijane szczęściem, że cię widzą.
Wszystkie zwierzęta tańczą,
a ptaki w swych gniazdach wzlatują z radości
i ich skrzydła, które były złożone, rozpościerają się
w adoracji dla żyjącego Atona, ich stwórcy.
===============
* jedno z imion Echnatona
(za www.historicus.pl, tłumaczenie via Edward)
Napis z sarkofagu przypisywanego Echnatonowi
"Będę oddychał słodkim powietrzem,
które z ust Twoich wychodzi.
Każdego dnia będę spoglądał na Twoją piękność.
Pragnę słyszeć Twój czarowny głos
nawet podczas wiatru północnego.
Pragnę aby w moje członki weszło młode życie
przez miłość ku Tobie.
Daj mi w swych dłoniach swą duszę
abym mógł ją zatrzymać i żyć przez nią.
Wzywaj me imię w wieczności,a nigdy Cię nie zawiodę".
(za www.historicus.pl, tłumaczenie via Ra)
Nomen – Ach-en-Aton | |||||||||||||||||||
egip. – Miły-Atonowi (Blask Atona) | |||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Prenomen – Nefer-cheperu-Re Ua-en-Re | |||||||||||||||||||
egip. – Piękny-w-Przejawach-Re Jedyny-Wybraniec-Re |
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Imię horusowe – Mer-Aton | |||||||||||||||||||
egip. – Ukochany-przez-Atona | |||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Nebty – Uer-nesyt-em-Achet-Aton | |||||||||||||||||||
egip. – Wielki-w-królowaniu-w-Achet-Aton | |||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Złoty Horus – Uetdżesr-en-Aton | |||||||||||||||||||
egip. – Ten-który-wychwala-imię-Atona | |||||||||||||||||||
|