Gazeta codzienna

Sztuka. Kultura. Nauka.

* * *
Merkuriusz Polski dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacji pospolitej. Od 3 stycznia 1661.
piątek, 29 Marzec, 2024 - 02:26

Pełna, tradycyjna demokracja w zaniku

wt., 21/10/2014 - 21:11

Pojęcie demokracji pochodzi z V w. p.n.e.[1]. Starogreckie słowo δημοκρατία (demokratia) oznacza "rządy ludu". Na pojęcie to złożyły się słowa δῆμος (demos), oznaczające "lud" rozumiany jako ogół pełnoprawnych obywateli oraz κρατέω (krateo), czyli "rządzę".Starogreckie pojęcie demos ograniczone było do prawowitych, stałych mieszkańców gmin danego miasta-państwa, lub osób wywodzących się z nich, czyli ujętych w gminnych spisach obywateli (demos to także gmina) [2].

W starożytności jako demokrację oznaczano ustrój polityczny istniejący w niektórych greckich polis, w szczególności w Atenach, przeciwstawiany monarchii (rządom jednej osoby) czy oligarchii (rządom nielicznych). W starożytności przywileje związane z obywatelstwem związane były z obowiązkiem uczestnictwa w kampaniach wojennych. Demokracja ateńska była bezpośrednia, ponieważ decyzje były tam podejmowane przez wszystkich obywateli na Zgromadzeniu Ludowym, proces polityczny był pod ciągłym ich nadzorem, i wielu obywateli było stale zaangażowanych w publiczną działalność polis.

Zanik pełnej demokracji

Współcześnie ten typ demokracji zanikł w Polsce. Nie ma już tradycji podejmowania decyzji przez wiece (a w formie współczesnej: referenda) i większość ważnych decyzji podejmuje się w ustroju parlamentaryzmu. System najbliższy dawnej tradycyjnej wersji demokracji - z wiecami- stosowany jest w 2 kantonach w Szwajcarii oraz w jej licznych gminach. Niepraktyczne wiece w wielu kantonach zastąpiono referendami, które zapewniały tajność głosowań, ale są narażone na fałszerstwa wyników. Na świecie w okresie 1793-1978 przeprowadzono w sumie ok. 500 referendów (na poziomie ogólnokrajowym). Z czego 300 (60%) odbyło się w Szwajcarii. Na drugim miejscu znajduje się Australia, gdzie przeprowadzono 40 (8%) referendów.

 

Fot. Wiec zwany Landsgemeinde w kantonie Appenzell Innerrhoden, przykład pełnej demokracji w Szwajcarii (cc wikimedia)

 
Wiec zwany Landsgemeinde 6 maja 2006 w Glarus. cc wikipedia

Wskaźnik demokracji.

Wskaźnik demokracji to opracowany w 2006 r. przez Economist Intelligence Unit indeks mający opisywać obliczany na podstawie ankiet stan uznawany przez ich autorów za stan demokracji w 167 krajach świata[3].

Wskaźnik demokracji opiera się na 60 wskaźnikach pogrupowanych w pięciu różnych kategoriach: proces wyborczy i pluralizm, swobody obywatelskie, funkcjonowanie administracji publicznej, partycypacja polityczna oraz kultura polityczna.

Na podstawie indeksu państwa zostały podzielone na "demokracje pełne", "demokracje wadliwe", "systemy hybrydowe" oraz na "systemy autorytarne".

Współczesne państwa demokratyczne

Przy zastosowaniu wskaźnika demokracji, następujące kraje zostały sklasyfikowane w 2011 jako demokracje pełne[4]:

1. Norwegia
2. Islandia
3. Dania
4. Szwecja
5. Nowa Zelandia
    

6. Australia
7. Szwajcaria
8. Kanada
9. Finlandia
10. Holandia
    

11. Luksemburg
12. Irlandia
13. Austria
14. Niemcy
15. Malta
    

16. Czechy
17. Urugwaj
18. Wielka Brytania
19. Stany Zjednoczone
20. Kostaryka
    

21. Japonia
22. Korea Południowa
23. Belgia
24. Mauritius
25. Hiszpania

 
Państwa według wskaźnika nazwanego mianem Indeksu demokracji (The Economist, grudzień 2011). Kolor zielony przedstawia kraje demokratyczne, a czerwony kraje autorytarne. cc wikipedia.

opr. Adam Fularz na podst. Wikipedii

[1] δημοκρατία w: Henry George Liddell, Robert Scott, "A Greek-English Lexicon", at Perseus
[2] Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Słownik podstawowych pojęć języka starogreckiego (gr.)

[3] The Economist Intelligence Unit's index of democracy 2006

[4] "Democracy index 2011: Democracy under stress" Economist Intelligence Unit