Znów powołam się na metodologię nauk humanistycznych. Mamy mało danych, i metodologia ta każe nam stosować proste mechanizmy logiczne w tych sytuacjach. Oto- sądząc z opowieści i podań, utworzono nową prowincję, po rozpadzie dawnej prowincji lechickiej. W świetle niewielkiej liczby źródeł winniśmy uznać Siemowita za władcę istniejącego mimo że wspomina go tylko jedno dostępne źródło o wczesnym rodowodzie, inne zaś są późniejsze.

Lennik cesarza?

"Król królów i książę książąt" - jeśliby analizować ten fragment opisu narzędziami historycznymi, wydaje się niemalże pewnym że ustęp ów odwołuje się do zgody na objęcie rządów wydanej przez cesarza.

"Po tym wszystkim młody Siemowit, syn Piasta Chościskowica, wzrastał w siły i lata i z dnia na dzień postępował i rósł w zacności do tego stopnia, że król królów i książę książąt za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa."

(Gall Anonim, Kronika, I)

Dojście do władzy

Siemowit (Ziemowit) to książę Polan z I. lub IX wieku n.e. znany jedynie z kroniki Galla Anonima. Według jego relacji Siemowit był synem Piasta i Rzepichy i objął władzę po obaleniu Popiela, zgodnie z wolą zgromadzonych na wiecu współplemieńców. Synem i następcą Siemowita był Lestek.

Król, wg Jana Długosza

Gdy tedy do szczętu znikło Popiela plemię rozpoczyna się nowe następstwo xiążąt których wzniosłość tćm szczytniejszą się stała tem świetniej się wzmogła im poziomsze jak mówią było pochodzenie. Syn bardzo ubogiego rolnika imieniem Ziemowit odznaczył się skrzętnością zapobiegliwością i wszelkiemi cnotami. Na własnych zatem nie na przodków oparty zasługach wybrany został najpierw wodzem aw końcu królewską przyodzian godnością co jak o nim mówią od kolebki mu się prawie znaczyło. Był bowiem pewien Chozistka ubożuchny syn imieniem Piast a żony jego imię Repicza Rzepicha oboje z niskiego urodzenia ubodzy bez znaczenia lecz wznioślejsi dążnością do czystszego życia i tak płonęli uczuciem litości że szczupły ich dorobek w sobie prawie nic nie znaczący nie raz się zwiększył wśród przyjęć gościnnych

Magistri Vincentii episcopi cracoviensis Chronica Polonorum, aive Originale ...
 Autorzy Wincenty Kadłubek (Bishop of Cracow)

Próby datacji

Gwagnin, autor kroniki z roku ok. 1528, utrzymuje że Siemowit objął władzę od 895, po czym panował przez 4 lata. Objęcie władzy musiało nastąpić po krótkiej przerwie bo w 902 nastał Leszko IV. Władca ten wg Gwagnina, ktorego źródeł nie znamy, wyparł Węgrów za Karpaty i ściągał trybut od Pomorzan.

Debata wokół historyczności

Kwestia historyczności Siemowita nie budziła wątpliwości, ale- została zakwestionowana pod koniec XIX wieku. Od lat 60. XX wieku badacze raczej skłaniają się do uznania przekazanej przez Galla listy przodków Mieszka I, gdzie figuruje m.in. Siemowit, za autentyczną. Znacznie więcej zastrzeżeń co do autentyczności dotyczy informacji o rodzicach Siemowita.

Wśród badaczy  utrzymuje się, że lata życia Siemowita hipotetycznie powinny przypadać na okres od 845 do 900, chociaż istnieje możliwość, że ewentualny błąd tych ustaleń może wynosić nawet kilkadziesiąt lat. Natomiast objęcie władzy na pewno nastąpiło w drugiej połowie IX wieku. Nie jest znane miejsce jego pochówku [1].

Według informacji zawartej w kronice Galla Anonima w wieku siedmiu lat Siemowit został postrzyżony przez dwóch obcokrajowców. Według niektórych historyków, ci obcokrajowcy to Cyryl i Metody, lub ich uczniowie, którzy mogli go ochrzcić w obrządku słowiańskim [2].

Kwestia historyczności Siemowita

Istnieje bogata debata historyków na temat istnienia lub nie Siemowita i jego dwóch następców. Wymienia go Gall Anonim:

"Siemowit tedy, osiągnąwszy godność książęcą, młodość swą spędzał nie na rozkoszach i płochych rozrywkach, lecz oddając się wytrwałej pracy i służbie rycerskiej zdobył sobie rozgłos zacności i zaszczytną sławę, a granice swego księstwa rozszerzył dalej, niż ktokolwiek przed nim. Po jego zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego, Lestek, który czynami rycerskimi dorównał ojcu w zacności i odwadze. Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn, który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak godnością."

Poglądy zwolenników istnienia Siemowita. Wielu polskich historyków (m.in. Henryk Łowmiański, Gerard Labuda, Kazimierz Jasiński) opowiedziało się za historycznością Siemowita.

 Kazimierz Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, 1992
Przekaz Galla o Piastach przedmieszkowych zasługuje na zaufanie aż z kilku względów: 1. intencją kronikarza właśnie w tym fragmencie jego relacji było przekazanie wiadomości, które uważał za prawdziwe, zaczerpnięte z wiernej pamięci, 2. wiadomości te przechowały się w tradycji dynastycznej przywiązującej dużą wagę do początków dynastii, 3. treść "trzeciej opowieści" nie zawiera elementów legendarnych (baśniowych), przy czym nie do przyjęcia jest zarzut zmyślenia występujących w niej imion, 4. lista imion u Galla znajduje poparcie poprzez porównanie jej z podobnymi listami książąt ruskich i czeskich Przemyślidów oraz 5. autentyczność listy Gallowej potwierdzają wyniki badań nad początkami państwa polskiego, wykazujące, że nie sięgają one dopiero panowania Mieszka I.[1]

Poglądy przeciwników istnienia Siemowita

Przeciw istnieniu Siemowita mają przemawiać odkrycia archeologiczne, z których wynika że dynamiczny rozwój państwa Polan rozpoczął się w latach dwudziestych X wieku, zatem panowanie Siemowita, Leszka i Siemomysła trwałoby bardzo krótko. Dowody te nie są jednak istotne, bowiem archeolodzy stoją częśto w sprzeczności z treścią materiałów źródłowych, i potrafią błędnie lokalizować stolice państw z tej epoki (np. wg dokumentu Dagome Iudex stolicą ówczesnego państwa miało być miasto Sinske- ówczesny Szczecin, zaś dominujące poglądy każą nazwę Shinske odczytywać jako.... zniekształconą nazwę Gniezna!)

Część mediewistów uważa, że podane w Kronice imiona przodków Mieszka mają znaczenie symboliczne i zostały wymyślone przez Galla. Nie można wreszcie wykluczyć, że zmyślony przez Galla jest tylko opis panowania władców, podczas gdy imiona są faktycznymi imionami przodków Mieszka.

Imię

Według Galla Anonima imię to nadało mu dwóch obcokrajowców. Przez wiele lat, wspierana autorytetem Oswalda Balzera, który takie miano zastosował w Genealogii Piastów utrzymywała się forma imienia Ziemowit, pomimo że już w recenzjach tej pracy z przełomu XIX i XX wieku zgłaszano do niej zastrzeżenia. Zgodnie z ustaleniami językoznawców imię to pochodzi od słowiańskiego wyrazu semja = rodzina, i w związku z tym jedyną poprawną jest forma Siemowit[1].

W literaturze

 

"(...) młody Siemowit, syn Piasta Chrościskowica (...), z dnia na dzień postępował i rósł w zacności do tego stopnia, że król królów i książę książąt  za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa. (...)
Po [Siemowita] zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego, Lestek, który czynami rycerskimi dorównywał ojcu w zacności i odwadze. Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn, który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak i godnością.
Ten zaś Siemomysł spłodził wielkiego i sławnego Mieszka, który pierwszy nosił to imię (...), [który} w końcu zażądał w małżeństwie jednej dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dobrawa."
(Gall Anonim, Kronika, I, 3-4)

opr. A. Fularz na podst. Wikipedia, ilustracja tytułowa; Poczet królów Bałwochwalców.

1. Banaszkiewicz Jacek: Podanie o Piaście i Popielu: studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-06697-0.
2. Buczek Karol: Zagadnienie wiarygodności dwu relacji o początkowych dziejach państwa polskiego. W: Prace z dziejów Polski feudalnej: ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70. rocznicę urodzin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 45-70. OCLC 17341886.
3. Gieysztor Aleksander: Siemowit. W: Labuda Gerard (red.), Stieber Zdzisław (red.): Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych. T. V: S-Ś. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1975, s. 169. ISBN 83-04-00080-6.
4. Jasiński Kazimierz: Rodowód pierwszych Piastów. Wyd. I. Warszawa-Wrocław: Volumen, Uniwersytet Wrocławski, 1992, s. 46-48. ISBN 83-85218-32-7.
5. Kętrzyński Stanisław: Polska X-XI wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961. OCLC 9982289.
6. Koneczny Feliks: Dzieje Polski za Piastów. Kraków: Nakładem Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, 1902, s. 28. OCLC 250489461.
7. Labuda Gerard. Kronika genealogiczna jako źródło do dziejów rozbicia i zjednoczenia monarchii w Polsce średniowiecznej. „Studia Źródłoznawcze: rocznik poświęcony naukom pomocniczym historii i źródłoznawstwu polskiemu i powszechnemu”. Tom XXII, s. 43, 1977. Warszawa-Poznań: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii. ISSN0081-7147.
8. Łaguna Stosław. Rodowód Piastów. „Kwartalnik Historyczny”. Organ Towarzystwa Historycznego założony przez Xawerego Lipskiego. Rocznik XI, s. 752, 1897.Semkowicz Aleksander (red.). We Lwowie: Druk i papier nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. OCLC 561930381.
9. Łowmiański Henryk: Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu. W: Tymieniecki Kazimierz (red.), Labuda Gerard (współred.), Łowmiański Henryk (współred.):Początki państwa polskiego: księga tysiąclecia. T. I: Organizacja polityczna. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962. OCLC 69364284.
10. Łowmiański Henryk: Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. T. V: Okres lechicki (ciąg dalszy). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 5.OCLC 68668725.
11. Małecki Antoni: Lechici w świetle historycznej krytyki. Wyd. I. We Lwowie: Nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1897, s. 50. OCLC 25063970.
12. Spórna M., Wierzbicki P.: Słownik władców polskich i pretendentów do tronu polskiego. Kraków: 2003, s. 392-393.
13. Ślaski Kazimierz: Wątki historyczne w podaniach o początkach Polski. Z. I. T. XXIV. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, seria: Prace Komisji Historycznej/Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Historii i Nauk Społecznych. OCLC 3517280.
14. Trawkowski Stanisław: Siemowit. W: Markiewicz Henryk (red. nacz.): Polski Słownik Biograficzny. Z. I: Siemiątkowski Antoni - Sienicki Mikołaj. T. XXXVII: Siemiątkowski Antoni - Skaradkiewicz Patrycy. Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut historii im. Tadeusza Manteuffla, 1996-1997, s. 64. ISBN 8386301287.
15. Widajewicz Józef: Początki Polski. Wrocław: Książnica Atlas, 1948. OCLC 25257629.
16. Wyrozumski Jerzy Lesław: Dzieje Polski piastowskiej: (VIII wiek - 1370). T. II. Kraków: Fogra, 1999, s. 69-70, seria: Wielka historia Polski z kom. red. Grodziski Stanisław, Wyrozumski Jerzy Lesław, Zgórniak Marian, (t. 1-5). ISBN 83-85719-38-5.